Statystyka

Towarzystwa budownictwa społecznego są podmiotami działającymi na podstawie ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (Dz.U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1070, z późn. zm.). W art. 23 tej ustawy określono formę towarzystw: mogą one być spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością, spółkami akcyjnymi, spółdzielniami osób prawnych. Poza ustawą o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego ich działalność reguluje Kodeks spółek handlowych (TBS jako sp.z o.o. lub sp. akcyjna) lub Prawo spółdzielcze (TBS jak spółdzielnia).

Specyfikę TBS, określają kolejne przepisy oraz przepisy ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego. Do głównych cech towarzystw budownictwa społecznego, wyróżniających je na tle ogółu spółek handlowych, należy:

niemożność podziału dochodów towarzystwa między wspólników lub członków;
konieczność przeznaczenia całości dochodów na działalność statutową towarzystwa;
zatwierdzanie statutu towarzystwa przez ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej (i możliwość wykreślenia z rejestru, jeśli towarzystwo nie podjęło działalności statutowej);
gmina lub gminy, na obszarze których działa towarzystwo, są uprawnione do wprowadzenia swoich przedstawicieli do składu rady nadzorczej towarzystwa;
w nazwie towarzystwa, oprócz wyrazów wskazujących na jego formę organizacyjną, powinny znaleźć się wyrazy ?towarzystwo budownictwa społecznego? lub skrót ?TBS?;
wyrazy ?towarzystwo budownictwa społecznego? i skrót ?TBS? mogą być używane w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy wyłącznie w odniesieniu do towarzystw budownictwa społecznego w rozumieniu przepisów ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego;
limitowany zakres działalności towarzystw.
Przedmiot działalności TBS określa art. 27 ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego:

Art. 27.

Przedmiotem działania towarzystwa jest budowanie domów mieszkalnych i ich eksploatacja na zasadach najmu.
Towarzystwo może również:
nabywać budynki mieszkalne,
przeprowadzać remonty i modernizację obiektów przeznaczonych na zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych na zasadach najmu,
wynajmować lokale użytkowe znajdujące się w budynkach towarzystwa,
sprawować na podstawie umów zlecenia zarząd budynkami mieszkalnymi i niemieszkalnymi niestanowiącymi jego własności, z tym że powierzchnia zarządzanych budynków niemieszkalnych nie może być większa niż powierzchnia zarządzanych budynków mieszkalnych,
prowadzić inną działalność związaną z budownictwem mieszkaniowym i infrastrukturą towarzyszącą.
Dalsze szczegółowe regulacje działalności TBS dotyczą podstawowego przedmiotu ich działania.
Program społecznego budownictwa czynszowego praktycznie wystartował w 1996 roku. Od tamtego czasu właściwy minister (nazwy instytucji centralnych zajmujących się mieszkalnictwem często ulegały zmianom) zatwierdził 393 statuty towarzystw budownictwa społecznego.
Spośród 393 założonych i zarejestrowanych TBS:

231 towarzystw, czyli 58,8% ogółu, miało gminę lub gminy jako większościowego (w tym z udziałem 100%) udziałowca
376 towarzystw (95,7% ogółu) stanowiły spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, 11 TBS (2,8%) zorganizowano w formie spółek akcyjnych, a 6 (1,5% ogółu) stanowiły spółdzielnie osób prawnych.
Terytorialny rozkład zarejestrowanych towarzystw przedstawia ryc. 1. Od 1996 r. najwięcej TBS założono na terenie województwa mazowieckiego (56 podmiotów), natomiast najmniej w podlaskim (6).

grahp2

Ryc. 1. Towarzystwa budownictwa społecznego zarejestrowane w latach 1996 ? 2012.

Źródło: dane MTBiGM.

Z 393 towarzystw, które powstały od 1996 r., do chwili obecnej 147 towarzystw utraciło uprawnienia do używania w nazwie wyrazów ?towarzystwo budownictwa społecznego? lub zostały zlikwidowane (przekształcone w ?zwykłą? spółkę, przejęte przez inne towarzystwo, wykreślone z KRS, bądź właściciele podjęli uchwałę o rozwiązaniu spółki przed rejestracją spółki).
Aktualnie, wg stanu na dzień 31 lipca 2012 r., w rejestrze ministerialnym znajdują się 244 towarzystwa budownictwa społecznego:

239 spółek stanowią spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, 4 towarzystwa są spółkami akcyjnymi a 1 ma formę spółdzielni osób prawnych;
dla 190 działających towarzystw gmina jest większościowym udziałowcem (77,9% ogółu), z czego w przypadku 171 TBS gmina posiada 100% udziałów (70,1% działających towarzystw).
Poniższa rycina (nr 2) przedstawia rozkład terytorialny działających towarzystw budownictwa społecznego. Nadal najwięcej towarzystw (29) działa na terenie województwa mazowieckiego, najmniej (3) na terenie województwa podlaskiego.

graph1

Ryc. 2. Zarejestrowane towarzystwa budownictwa społecznego ? stan na 31 lipca 2012 r.

Źródło: dane MTBiGM.

Z terenu województwa zachodniopomorskiego łącznie zarejestrowanych zostało 30 towarzystw. Aktualnie funkcjonuje ich 19.
Interesująca jest analiza rozmieszczenia towarzystw w odniesieniu do liczby mieszkańców. Na jedno zarejestrowane aktualnie w Polsce towarzystwo przypada 157,8 tys. mieszkańców. W dwóch województwach towarzystwa budownictwa społecznego są bobrze rozwinięte w relacji do liczby ludności. Na jedną spółkę przypada dużo mniej mieszkańców niż średnio w kraju. W województwie zachodniopomorskim jedno zarejestrowane TBS średnio ?obsługuje? 90,7 tys. mieszkańców. W woj. warmińsko-mazurskim na jedno TBS średnio przypada 90,8 tys. mieszkańców. Najmniejsze ?zagęszczenie? TBS ? jak należało się spodziewać ? notujemy w woj. podlaskim. Przy trzech zarejestrowanych towarzystwach na jedno TBS przypada aż 400,8 tys. mieszkańców.

Liczba i struktura zarejestrowanych towarzystw budownictwa społecznego ulega zmianie. Prezentowane powyżej dane są aktualne na 31 lipca 2012 r. Nie wszystkie zarejestrowane TBS prowadzą swoją statutową działalność. Z punktu widzenia realizacji inwestycji społecznego budownictwa czynszowego istotna jest informacja o tym, ile towarzystw wybudowało społeczne mieszkania czynszowe. Praktycznie należałoby przeanalizować strukturę kredytobiorców zlikwidowanego Krajowego Funduszu Mieszkaniowego, by mówić o towarzystwach uczestniczących w programie społecznego budownictwa czynszowego.

Dane statystyczne prezentowane w tym opracowaniu zostały udostępnione przez Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej /MTBiGM/.